Πέρα από τις κάμερες: Η δουλειά του Foley Artist

Φανταστείτε το εξής:

Ο πρωταγωνιστής της ταινίας εξετάζει από μακριά το παλιό, στοιχειωμένο σπίτι με την τεράστια δρύινη πόρτα που φαίνεται να είναι κλειστή εδώ και δεκαετίες. Ο άνεμος ουρλιάζει ανάμεσα στις φυλλωσιές των γυμνών δέντρων του φθινοπώρου, ρίχνοντας τα λιγοστά φύλλα στο έδαφος. Ο ήρωας μας μορφάζει από το τσουχτερό κρύο που του παγώνει τα κοκκαλα και αποφασίζει ότι το καλύτερο φάρμακο είναι μια γερή δόση αδρεναλίνης. Ο ήχος από τις μπότες του που χτυπούν στο πλακόστρωτο σπάει βάναυσα την σιωπή του έρημου τοπίου, ακολούθούμενος από το τρίξιμο της ξύλινης σκάλας. Ο ήρωας μας βρίσκεται μπροστά στην πανάρχαια πόρτα, αλλά ένας απότομος ήχος τον κάνει να πεταχτεί και να κοιτάξει απότομα προς τα δεξιά. Ενα παράθυρο, από τα πολλά που έχει το βικτωριανό σπίτι, άνοιξε από τον αέρα και βρόντηξε με δύναμη στον τοίχο. Προσπαθώντας τώρα να ηρεμήσει την αναπνοή του και να επαναφέρει τους χτύπους της καρδιάς του σε κάτι που μοιάζει με φυσιολογικό, ο ήρωας μας απλώνει το χέρι για να ανοίξει την πόρτα. Το πόμολο είναι ζεστό, σχεδόν απόκοσμα, μια τόσα κρύα μέρα. Το στρίβει μια φορά και σπρώχνει προς τα μέσα, κάνοντας τους μεντεσέδες να διαμαρτυρηθούν έντονα για την υποχρέωση τους να επιτελέσουν τον σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκαν, μετά από χρόνια απραξίας. Η πόρτα κινήθηκε βασανιστικά αργά προς τα μέσα, τρίζοντας δυνατά. Ο ήρωας μας στάθηκε στο κατώφλι, κοιτάζοντας το κατασκότεινο εσωτέρικό. "Πάω για να πεθάνω", ψιθύρισε ενώ από κάπου μακριά ακούστηκε το κράξιμο ενός κορακιού. Κοιτάζοντας για μια τελευταία φορά τον έξω κόσμο, ο ήρωας μας γύρισε και κινήθηκε αποφασιστικά προς το εσωτερικό του σπιτιού.

Oh you shouldnt have! Really, thats just too much!

Να είναι σκηνή από κακογυρισμένη ταινία τρόμου; Να είναι θρίλερ; Οτι και να είναι η πιο πάνω σκηνή για τον καθένα, σίγουρα είναι αρκετή δουλειά για τους συντελεστές. Εκείνος που εργαστεί περισσότερο εδώ είναι ο τεχνικός ήχου, αφού υπάρχουν πολλά εφέ για να αποτυπωθούν στο φιλμ. Η πρώτη του δουλειά είναι να απομονώσει όλους τους ήχους και να βεβαιωθεί ότι κανένας δεν κινείται σε πολύ ψηλή συχνότητα (distortion) αλλά και ότι ο μονόλογος του ήρωα είναι κατανοητός.

Ο μαλάκας κάτω στο βάθος

Πέραν από αυτό, πρέπει να αναπαράγει και τους άλλους διάφορους ήχους στη σκηνή, όπως τον άνεμο και το τρίξιμο της πόρτας. Τώρα, όπως όλοι οι καλοί υπάλληλοι τον 21ο αιώνα, ο τεχνικός ήχου μπορεί να κάνει περισσότερ από αυτά που η δουλειά του χρειάζεται. Οπως ένας κινηματογραφιστής έχει βασικές γνώσεις φωτισμού, έτσι και ο τεχνικός ήχους έχει προηχογραφημένα διάφορα ηχητικά εφέ που μπορεί να χρησιμοποιήσει σε τέτοιες περιπτώσεις. Βεβαίως δεν πρόκειται να είναι ποιοτική δουλειά αλλά ποιος θα καταλάβει την διαφορά; Οταν όμως έχεις στα χέρια σου μια παραγωγή εκατομυρίων, δεν πρόκειται να συμβιβαστείς με πρόχειρες δουλειές. Χρειάζεσαι κάποιον που να μπορεί να αναπαράγει ακριβώς τους ήχους που θέλεις, ακριβώς την σωστή στιγμή. Enter the Foley Artist.

Η δουλειά του foley artist είναι σε γενικές γραμμές αυτή: να αναπαράγει όλους τους φυσικούς ήχους που θα έπρεπε να υπάρχουν σε μια ταινία και να τους καταγράψει την κατάλλη στιγμή, ούτως ώστε να συμπίπτουν με την κίνηση στο έργο. Ακούγεται εύκολο. Δεν είναι. Στη συντριπτική πλειοψηφία των γυρισμάτων, οι ηχολήπτες καταγράφουν διάλογο ΜΟΝΟ και περιβαλλοντικό ήχο απλά για σκοπούς αναφοράς. Υπάρχουν μυριάδες άλλα πράγματα που ακούμε σε ταινίες που είναι αδύνατον να καταγραφούν την ώρα που συμβαίνουν. Ο λόγος βεβαίως είναι ότι δεν ακούγονται αρκετά δυνατά (πόσο να ακουστεί ένα βήμα στο χορτάρι π.χ.) ή εάν ακόμα και αν υπήρχε η δυνατότητα  να καταγραφούν ξεχωριστά, η διαδικασία θα ήταν εξαιρετικά χρονοβόρα. Το θρόισμα των φύλλων, ο άνεμος, ρούχο που τρίβεται σε μια επιφάνεια, βήματα, πυροβολισμοί, ο ήχος του χαρτιού, γροθιές σε σώματα, κόκαλα που σπάνε, κτυπήματα σε πόρτες και πάμπολλα άλλα που έχουμε συνηθίσει στις ταινίες δεν θα υπήρχαν εάν οι παραγωγοί λειτουργούσαν με φυσικό ήχο.

Επι τω εργω

Ο foley artist κλειδώνεται σε ένα ηχομονωμένο στούντιο, μαζί με αντίγραφο της ταινίας και υποδείξεις του σκηνοθέτη και προσπαθεί να αναπαράξει τους διάφορους ήχους που θα έπρεπε κανονικά να υπήρχαν. Η ομορφιά του επαγγέλματος έγκειται στα κόλπα που ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί για να αναπαράξει τους ήχους. Μικρά, καθημερινά αντικείμενα συνδυάζονται με τους πιο απίστευτους τρόπους για να παράξουν τα πιο απίστευτα αποτελέσματα! Για παράδειγμα, δυο γάντια που ανεμίζουν μαζί ακούγονται σαν χτύπημα φτερούγων, περιβλήματα καρύδων με ρούχινη επένδυση είναι ότι πρέπει για να ακουστούν σαν όπλες αλόγου ενώ το σκάσιμο των φουσκαλίδων σε σελοφάν είναι ότι πρέπει για μια φωτιά που καίει! Θέλετε κόκαλα που σπάνε αλλά δεν θέλετε νοσοκομείο; Δοκιμάστε να σπάσετε ένα σέλινο! Η δουλειά του foley artist  είναι κρισιμότατη αλλά πολύ συχνά περνά απαρατήρητη, γιατί πολύ απλά την έχουμε συνηθίσει. Δείτε το βίντεο πιο κάτω για να μάθετε περίπου πως δουλεύει

Ο όρος προήλθε από το όνομα του πρωτοπόρου του είδους Jack Foley, ο οποίος δούλευε σαν τεχνικός ήχου σε στούντιο παραγωγής, όταν ο βωβός κινηματογράφος έκανε τα πρώτα του νηπιακά βήματα προς την κατεύθυνση του ομιλούν. Ο Foley  ήταν ο πρώτος που είχε την ιδεά να καταγράφονται ξεχωριστά τα ηχητικά εφέ και πολλές από τις μεθόδους του χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα